صحبت از اپن سورس و متن باز که بشه، شاید در درجه اول نرم افزار های آزاد و رایگانی رو به خاطر بیاریم که گاهی اوقات به خاطر جایگزینی با نرم افزار های پولی ازشون استفاده کردیم، گاهی اوقات به خاطر تحریم های نرم افزاری مجبور شدیم ازشون استفاده کنیم و گاهی اوقات هم با آگاهی و اختیار خودمون انتخابشون کردیم، چون قدرتمند هستن.
اما شاید تا به حال به فلسفه جامعه ی متن باز و این نرم افزار ها نگاه نکردیم، از اهمیتشون با خبر نبودیم و یا برامون مهم نبودن. البته حق هم داریم چون در ایران به نرم افزار های کرکی دسترسی داشتیم و خیلی راحت میتونستیم با نرم افزار هایی که قیمتشون حتی تا چند هزار دلار هم میره، به رایگان کار خودمون رو راه بندازیم. درسته، شاید چندان فلسفه متن باز میان جامعه ما و برنامه نویسای ما جا نیوفتاده باشه.
البته منکر این نیستیم که در سال های اخیر، چقدر این جامعه پیشرفت کرده و هموطنانی رو داشتیم که مشارکت های خوبی توی پروژه های بزرگ متن باز داشتن و یا خودشون چنین پروژه هایی رو راه اندازی کردن و به پیش بردن.
اما امروز قراره یه صحبت مفصلی راجب ۰ تا ۱۰۰ مقوله متن باز داشته باشیم، چند پروژه خوب متن باز معرفی کنیم، به مشارکت توی اینجور پروژه ها تشویقتون کنیم و از اهمیت اون بگیم. خلاصه کل مطلب رو همینجا بگم : گسترش جامعه متن باز میتونه به گسترش نرم افزار ها و ابزار های قدرتمند منجر بشه و به پیشرفت کل تکنولوژی کمک کنه. تمام!
نرم افزار متن باز چیست؟
نرم افزار متن باز ، اپن سورس (Open Source) نرم افزار هایی هستن که کدشون به صورت آزاد و بدون محدودیت در اختیار کاربرانه تا همه مشاهده کنن، بتونن بررسی کنن، راجبش نظر بدن و حتی توی توسعه اون به توسعه دهنده اصلی کمک کنن. از همین اول لازمه گفته بشه که الزاما نرم افزار متن باز، با نرم افزار رایگان (Free Ware) یکسان نیست و قرار نیست تمام نرم افزار های رایگان متن باز باشن، اما شاید بشه یجورایی گفت تمام متن باز ها رایگان هستن. البته این نگاه سطحی به این قضیس.
براتون یک مثال میزنم ، نرم افزار تلگرام! تلگرام نرم افزاری متن باز داره و همونطور که گفتیم همه میتونن کداش رو ببینن، از امنیت خود نرم افزار مطمئن بشن و غیره… میدونیم که این نرم افزار هم رایگانه ( البته به جز سرویس پرمیومی که جدیدا راه اندازی کرده) ولی اپن سورس بودنش به این معنا نیست که هر کس میتونه برا خودش تلگرام راه بندازه و اسمش رو عوض کنه و به مردم عرضه کنه!
این قضیه دو دلیل داره:
۱. درسته تلگرام نرم افزار قدرت مند و زیبایی طراحی کرده ولی این فقط زیبایی و قدرتمندی نرم افزار نیست که اونو تلگرام کرده، سرور های قدرتمند و همیشه در دسترس و بدون قطعی تلگرام و سیستم پایگاه داده سمت سرور بهینه ای که برای ذخیره اطلاعات کاربران طراحی شده، چیزی نیست که هر شخص و یا حتی تیمی از عهدش بر بیاد.پس عملا باز به شرکت تولید کننده اون نرم افزار وابسته هستیم.
۲. حق مالکیت فکری و کپی رایت چیزیه که توی کشور های دیگه جدی گرفته میشه و اینطوری نیست که کسی بخواد بیاد با کپی کردن کد های تلگرام رو سیستم خودش، ادعا کنه من مالک تلگرام هستم چون کدهاش دست منه و بره از تلگرام بابت کپی کاری شکایت کنه!
بله همونطور که با این مثال دیدیم، متن باز بودن یک نرم افزار به معنای آزادی توی دزدی و کپی کاری نیست، این نکته اول.
مورد بعدی اینکه مثل همون سیستم پرمیومی که تلگرام اخیرا راه انداخته، شرکت میتونه بخشی از اون نرم افزار آزاد و متن باز خودش رو، اونم نه با عوض کردن ماهیت متن باز بودنش، بلکه با محدود کردن بعضی خدمات از سمت سرور، پولی کنه و به کاربرانش اشتراک بفروشه بابت دادن خدمات.
پس متن باز بودن الزاما و همیشه مخالف با کسب در آمد و به معنای مفتی و رایگان کار کردن نیست، این هم نکته دوم.
و مورد آخری که توی توضیح نرم افزار متن باز بهش بسنده میکنیم اینه که نرم افزار های متن باز، بیشتر به دنبال عمل به شعار ( ساخته شده توسط کاربران، برای استفاده کاربران ) هستن. ابزارهایی که با توسعشون باعث میشیم برنامه نویسا و کاربرا بتونن توی توسعه بقیه نرم افزار ها هم پیشرفت کنن و بهتر عمل کنن. اینطوریه که جامعه برنامه نویسا پیشرفت میکنه و توسعه پیدا میکنه.
به زودی تکمیل می‌شود…